قیمت آینده طلای جهانی: کسی بیشتر از شما نمی‌داند

هدف اصلی من از نوشتن این مقاله، مربوط به شایعات قیمت آینده طلای جهانی و عبث بودن این شایعات است. برای این منظور، نخست انواع قیمت‌هاي طلا، یعنی قیمت توافقی روزانه لندن، ...

... قیمت لحظه‌ای، قیمت آتی، قیمت خرده فروشی و رابطه آنها را با یکدیگر توضیح می‌دهم و نتیجه‌گیری را به عهده خواننده مي‌گذارم. سوالی که ممکن است برای بعضی از خوانندگان مطرح شود این است که قیمت طلا در بازارهای جهانی چگونه محاسبه می‌شود و آیا این قیمت در همه جای دنیا یکی است؟ اگر در دنیايی زندگی می‌کردیم که بانك‌های مرکزی و بانك‌های بزرگ طلا وجود نداشتند و به یکدیگر وام با پشتوانه طلا نمی‌دادند و بورس‌هاي آتی طلا وجود نداشتند، آن‌گاه قیمت واقعی طلا در هر گوشه دنیا بر مبنای عرضه و تقاضا بین خریداران کوچک طلا و فروشندگان تعیين می‌شد و قیمت طلا در هر گوشه دنیا قیمت لحظه‌ای متفاوتی می‌داشت. هرچند قیمت‌ها نمی‌توانستند به مدت طولانی از یکدیگر فاصله زیادی بگیرند و اختلاف قیمت بین دو طلا فروش در دو نقطه جهان حدودا برابر هزینه انتقال طلا بین دو نقطه می‌شد و مدتی هم که این اختلاف قیمت پابرجا می‌ماند حدودا برابر زمان حمل طلا بین این دو نقطه می‌بود. در این دنیای خیالی بدون بانك‌های مرکزی و بدون بانك‌های بزرگ، رصد کردن قیمت طلا و به دنبال آن اعلام یک قیمت واحد بین‌المللی به‌طور ثانیه به ثانیه عملا غیرممکن بود. 
امروزه هم قیمت طلا که بین خریداران کوچک و خرده‌فروش‌ها معامله می‌شود در هر نقطه دنیا و در هر لحظه متفاوت است، ولی به دلیل توافق روزانه بانك‌های بزرگ طلا، وجود معاملات آتی طلا و آربیتراژی که بانك‌های بزرگ می‌توانند به صورت الکترونیکی انجام بدهند، اختلاف قیمت خرده‌فروشی طلا در نقاط مختلف دنیا نیز به حداقل می‌رسد.
قیمت توافقی طلا روزانه دو بار، صبح و بعد از ظهر به وقت لندن (صبح نیویورک) از طریق پنج بانک بزرگ شمش طلا و از طریق ملاقات تلفنی تعيین می‌شود. در این ملاقات‌ها ريیس گروه قیمتی را اعلام می‌کند و این پنج بانک با تماسی که با مشتریان خود می‌گیرند نهایتا در ظرف چند دقیقه به یک قیمت توافقی برای خرید و فروش طلا بین خود دست می‌يابند و آن قیمت را به دنیا اعلام می‌کنند. در این معاملات، واحد معامله 10 شمش طلا هر یک به وزن حدود 400 اونس و محل تحویل در یکی از بانك‌های شمش طلا در لندن است. قیمت توافقی بین پنج بانک بزرگ، پایه‌ای می‌شود برای همه بانك‌ها و خریداران و فروشندگان عمده که در طول روز بین خود به طور خصوصی یا از طریق بورس کالا معامله می‌کنند (توضیحات در www.goldfixing.com.) در سراسر جهان بسیاری از قراردادها هم ممکن است بر مبنای قیمت‌هاي توافقی اعلام شده در صبح یا بعد از ظهر لندن با محل تحویل لندن تصفیه بشوند. در طول روز، طلا در بورس‌هاي کالا به قیمت لحظه‌ای معامله می‌شود. قیمت‌هاي لحظه‌ای در حول و حوش قیمت توافقی صبح لندن تغيیر می‌کنند تا مجددا در بعد از ظهر قیمت توافقی بین پنج بانک بزرگ اعلام شود. به این ترتیب قیمت‌هاي لحظه‌اي طلا در بورس‌هاي کالا انحراف کمی از قیمت‌هاي توافقی در لندن را خواهند داشت. توجه داشته باشید که قیمت توافقی در لندن و قیمت لحظه‌ای طلا در بورس‌هاي کالا برای خریداران کوچک قابل دسترسی نیست. نحوه تعيین قیمت خرده فروشی طلا را در آخر مقاله مشاهده خواهید کرد.
اما قیمت آتی طلا چیست و آربیتراژی که بانك‌های بزرگ طلا انجام می‌دهند، چیست؟ به‌طور کلی و صرف نظر از جزئیات، قیمت آتی قیمتی است که خریدار و فروشنده طبق قراردادی برای تحویل کالا در زمان آینده به توافق می‌رسند. این قراردادها می‌توانند یا بین دو طرف به طور خصوصی بسته شوند یا با وساطت بورس‌هاي کالا، بین خریداران و فروشندگان به طور ناشناس بسته شوند. معمولا بورس‌هاي کالای بزرگ جهان برای هشت ماه از سال تحویل طلا دارند. مثلا امروز که در اوايل ماه دسامبر هستیم بورس شیکاگو یا نیویورک (COMEX) برای ماه‌هاي دسامبر، ژانویه، فوریه، مارس، آوریل، ژوئن، اوت و اکتبر تحویل طلا دارد. طلای تحویلی هم باید به صورت استاندارد تعریف شده توسط بورس ارائه بشود که برای هر قرارداد برابر 100 اونس و درجه خلوص حداقل 5/99درصد است. چه چیزی باعث می‌شود که خریداران و فروشندگان در بازارهای جهانی به سرعت بر سر قیمت آتی به توافق برسند؟ به طور کلی و در شرایط عادی، قیمت آتی کالا‌ها بر مبنای قیمت لحظه‌اي به‌علاوه بهره بین بانکی (لایبور)، به‌علاوه هزینه نگهداری کالا تعیين می‌شود. با فرض اینکه هزینه نگهداری طلا ناچیز است، اگر قیمت آتی طلا بیش از بهره بین بانکی به‌علاوه قیمت لحظه‌ای آن باشد، بانك‌هاي بزرگ بلافاصله با گرفتن وام با بهره بین بانکی، طلا را به قیمت لحظه‌اي می‌خرند و همزمان وارد قرارداد فروش طلا در آینده می‌شوند یا بالعکس. این امر که آربیتراژ خوانده می‌شود باعث می‌شود که اختلاف قیمت آتی طلا و قیمت لحظه‌اي طلا، برابر بهره لایبور از زمان خرید تا زمان تحویل در آینده باشد. البته این اختلاف قیمت بین قیمت لحظه‌اي و قیمت آتی به این بستگی دارد که آربیتراژور بتواند به راحتی طلا را به قیمت لحظه‌اي بخرد و بفروشد. در شرایط بحرانی که فروشنده طلا کم می‌شود و تقاضا به طور غیرعادی بالا می‌رود، ممکن است که قیمت آتی طلا از قیمت روز کمتر هم بشود. این مساله برای طلا خیلی کم پیش مي‌آید، هر چند در دوره بحران مالی اخیر این اتفاق افتاد. برای کالاهای دیگر مانند نفت خام این اتفاق که قیمت آتی نفت خام از قیمت روز آن کمتر باشد بیشتر پیش مي‌آید. در هر تاریخی که باشیم، کوتاه‌ترین سررسید در بورس‌هاي بین‌المللی حداکثر یک ماه است. امروزه چون نرخ بهره بین بانکی نزدیک به 1درصد در سال است، اختلاف قیمت روز طلا و قیمت آتی در کوتاه‌ترین سررسید معمولا کمتر از 08/0درصد، یا نزدیک به صفر است. همچنین به خاطر آربیتراژ بین‌المللی اختلاف قیمت‌هاي آتی در بورس‌هاي مختلف نزدیک به صفر است.
در عین حال که قیمت آتی طلا بر مبنای قیمت لحظه‌اي طلا تثبیت می‌شود، قیمت توافقی لندن و به دنبال آن قیمت لحظه‌اي طلا هم متاثر از پیش‌بینی عرضه و تقاضا در آینده هستند. یعنی مثلا اگر سرمایه‌داران بزرگ باور داشته باشند که در شش ماه آینده تقاضا برای طلا زیاد و عرضه کم خواهد شد، با احتمال بالا رفتن قیمت در شش ماه آینده مواجه خواهیم بود. اما با بالا رفتن قیمت آتی شاهد بالا رفتن قیمت لحظه‌اي خواهیم بود؛ به طوری که اختلاف قیمت آتی و قیمت لحظه‌اي همان بهره لایبور باقی خواهد بود (به شرط عدم وجود بحران در زمان تعيین قیمت لحظه‌ای). کاری که پنج بانک بزرگ طلا در ملاقات تلفنی خود برای تعین قیمت توافقی و تثبیت قیمت لحظه‌اي طلا انجام می‌دهند، خود متاثر از قیمت‌هاي آتی است. این امر باعث می‌شود که قیمت‌هاي لحظه‌اي منعکس‌کننده پیش‌بینی بازار از قیمت‌هاي آینده باشد. حالا می‌دانید که اگر امروز قیمت لحظه‌اي طلا 1700 دلار باشد و کسی ادعا کرد که قیمت طلا در سه ماه آینده به 2000 دلار خواهد رسید، اطلاعاتی دارد که سرمایه‌داران و بانك‌های بزرگ طلا از آن بی‌خبر هستند. اما قیمتی که یک جواهر فروشی مثلا در آمریکا، از افراد معمولی طلا می‌خرد چقدر است؟ برای این کار جواهر فروش وزن طلای خالص را محاسبه می‌کند و بسته به وزن آن بین 60درصد تا 90درصد قیمت اعلام شده روز در هر گرم را به فروشنده طلا مي‌پردازد. ممکن است بپرسید چرا وزن طلا در قیمت هر گرم آن تاثیر می‌گذارد؟ علتش این است که جواهر فروش طلا‌هاي خریداری شده را جمع می‌کند و وقتی که به اندازه معینی رسید آن را برای تبدیل به شمش طلا به پالایشگاه مخصوص طلا می‌فرستد. پالایشگاه طلا هم بعد از تسویه طلا، حدود 97درصد قیمت را در روزی که طلا را دریافت کرده به جواهر فروش می‌پردازد. اگر کسی طلای زیادی برای فروش بیاورد، جواهر فروش زودتر می‌تواند طلاهایش را به پالایشگاه طلا بفرستد. این امر باعث می‌شود که جواهر فروش کمتر در معرض نوسانات طلا قرار بگیرد. اگر طلای کمی برای فروش ارائه شود، ممکن است که چند روز طول بکشد تا جواهر فروش به حد کافی طلا برای ارسال به پالایشگاه جمع کند. بنابراین جواهر فروش هم برای محافظت خود در مقابل احتمال کم شدن قیمت تا زمان ارسال به پالایشگاه، قیمت کمتری به فروشنده طلا می‌پردازد. پرداخت 60درصد قیمت تا حدودی بی‌انصافی به‌نظر می‌رسد، ولی در واقع امروزه برای یک جواهر فروش کوچک در یک نقطه دور افتاده با مشتریان کم، ریسک افت قیمت تا زمان فروش مجدد طلا به پالایشگاه نسبتا بالا است و ممکن است که سود چندان زیادی هم نصیب جواهر فروش نشود.

دكتر مرتضی بینا