کوروش بعد از اینکه شوش را پایتخت کرد در حالی که مشغولساختن شهر پازارگاد"پاسارگاد" بودند شروع به تاسیس مدارس هنری حرفه ای(هنرستان) در ایران نمود و در آغاز یک مدرسه ی هنری در شوش تاسیس کرد و آنگاه در 9شهر دیگرکه به دست خود وی ساخته شد.

مدارس هنری تاسیس نمودتا اینکه مردم ایران هنربیاموزند.باید دانست که قبل از کوروش در ایران هنر ایرانی بدان مفهوم که در دوره یهخامنشی به وجود آمد وجود نداشت.سلاطین ماد ذوق هنری نداشتند و با سایر کشورها هممرتبط نبودند و فقط از هنر بابل استفاده می کردند.

کوروش بعد از اینکه مدارس هنری را به وجود آوردعلاوه براستفاده از هنرمندان ایرانی از یونان و مصر و بابلنیز هنرمندانی استخدام کردو آنهارا در مدارس هنری که در 10 شهر ایران به وجود آورده بود به کار گماشتو چند نفر رانیز به چین فرستادتا از آنجا اسنادان چینی ساز را به ایران آورندو آنها هم درهنرستان مشغول به کار شدنداما باید دانست هنری که در دوره ی کوروش و جانشینان ویدر ایران به وجود آمد کاملا رنگ ایرانی داشت و دارای ماهیت ایرانی بود و کلیه یآثار هنری ایران که از دوره ی هخامنشی به جا مانده چه در قسمت نقاشی و حجاری و چهدر قسمت فلز کاری و چینی سازی یک هنر خاص ایرانی استو هنرمندان ایران توانستند سبکایرانی اصیل به وجود آورندکه در جهان بماند و هر صاحبنظری در نقاشی آن را با یکنگاه بشناسد.

استرابون می گوید:مدارس هنری که کوروش به وجود آوردکارآموزان را برای نقاشی و مجسمه سازی و کاشی سازی و چینی سازی و فلز سازی پرورشمی داد ولی بعد از اینکه داریوش به سلطنت رسیددر آن مدارس صنایع دیگر هم به کارآموزان آموخته شد از قبیل قالی بافی-نجاری-منبت کاری-پارچه بافی- قلاب دوزی.

هنر اصیل ایرانی در دوره ی کوروش و جانشینان او بر محور دوچیز بود:اول مزدا پرستی و دوم احترام شاه.

از آثار بدست آمده از زیر خاک این دو واقعیت را خواهیم دید که کوروش و جانشینهای او برای ملت خود سرمشق مزدا پرستیبوده اند.

پازارگاد (پاسارگاد)

كوروش بعد از اينكه پادشاه ايران شد مبادرت به ساختن اولينشهر نمونه كرد كه بعد شهرهاي ديگر ايران هم چنان در دوره سلطنت كوروش از روي آنشهر نمونه ساخته شد.

شهر نمونه ي مزبور كه اينك خرابه هايش نزديك قريه اي به اسممشهد مرغاب در فارس است به اسم پازارگارد خوانده مي شد كه امروزه آن را پاسارگاديا پازارگاد مي گويند.

خرابه هاي شهر پازارگاد امروزه دو كيلو متر و نيم طول وهفتصد متر و در بعضي نقاط هشتصد متر عرض دارد ;ولي اين خرابه هابازمانده تمام شهر پازارگاد نيست بلكه فقط بازمانده كاخ سلطنتي مي باشدو شهرپازارگاد خيلي بيش از اين وسعت داشته است و تنها قسمت وسيع شهر به مناسبت اينكه بامصالح درجه يك و به خصوص سنگ ساخته نمي شد از بين رفته ;ولي خرابه هايسلطنتي باقي مانده است.

از آن موقع تا روزي كه كوروش زنده بود چهل شهر را در ايرانساخت و اكثر شهرهاي بزرگ امروزي ايران از بناهاي كوروش است.

استرابون مي گويد:"وقتي ما واردپاسارگاد (پازارگاد)  شديم, دويست سال از ساختمان آن شهر از طرف كوروش گذشته بود;معهذا عمارات شهرطوري استحكام داشت كه پنداري بيش از چند سال از ساختمان آنها نگذشته است" وروايتي است كه بعضي از ساختمان هاي پازارگاد تا پايان دوره ي ساسانيان باقي بود.

سنگ نبشته ها ...

"گرچه ابن اثيرمورخ معروف شرق در تاريخ خود از كوروشنام برد ولي ما پادشاه بزرگ ايران را از زماني مي شناسيم كه كتاب هاي اروپايي درايران خواننده پيدا كرد.

اسم كوروش فقط از يكصد و شصت سال پيش از اين به گوش ماخورده است و در آغاز تنها چند تن از خواص اطلاع حاصل كردند كه در ايران باستانپادشاهي بزرگ به نام كوروش وجود داشته است.اروپايياني هم كه براي تحقيق تاريخي بهايران آمدند ما را از نتيجه ي تحقيقات خود بدون اطلاع گذاشته و نبايد از اين حيثخرده گرفت(عده اي حتي كوروش را از قبايل وحشي مي دانستند)

"سرهنري-راولين سون" خاور شناس و محقق انگليسي كهبه ايران آمد و كتيبه هاي بيستون را خواند هنگامي كه در ايران به سر مي برد  در تمام اين كشور حتي يك نفر هم وجود نداشت كه بتواندبفهمد آن مرد راجع به كتيبه هاي بيستون(بهستون) چه مي گويد و او هم كه در ايران يكمستمع پيدا نكرد به اروپا رفت و نتيجه ي تحقيقات  خود را در غرب منتشر كرد.

حتي   "پروفسور كامرون" آمريكايي كه 15 هزار كتيبه ي تخت جمشيد را خوانددر ايران مستمع پيدا نكرد و نتيجه ي تحقيقات خود را در غرب منتشر كرد.

البته لازم به ذكر است كه در مورد كوروش هخامنش 4هزار كتابدر دنيا وجود دارد و كسي تنها مي تواند در مورد او اظهار نظر كند كه تمامي اينكتاب ها را خوانده باشد.

كتزياس مي گويد:كوروش ايرانيان را مبدل به يك ملت صنعتي كردو طوري صنايع ايران در دوره ي هخامنشيان پيشرفت كرد كه از كشورهاي ديگر براي فراگرفتن صنعت به ايران مي آمدند و پس از مدتي كارآموزي به وطن خود مراجعت مي كردند

آربان مي گويد:حقي كه كوروش بر گردن ايرانيان دارد به قدريزياد است كه هرگز ايراني ها نخواهند توانست آن را ادا كنند و هر قدر او را تجليلكنند سزاوار است.

پادشاه نمونه

پادشاه ايران زماني كه به سلطنت رسيد به اين فكر افتاد كهروابط بين ايران و يونان باستان را گسترش دهد و صلح را بين ايران و ساير ملت هايبزرگ برقرار كند به همين دليل تصميم گرفت هيئتي را از ايران براي شركت در پنجاه وپنجمين المپياد يونان اعزام كند .

او به همين منظور گروهي از  زوبين داران برجسته ايرانيرا انتخاب كردتا زوبين بياندازند و نشان بدهند كه ايرانيان خواهان صلح هستند چونالمپيادها كه هر چهار سال يك مرتبه در يونان در دامنه كوه اولمپ(كه خدايان يونانيطبق افسانه اي بالاي كوه زندگي مي كردند) تشكيل مي شد براي برقرار شدن صلح بود.

 قرار بود كه همسرش "امي تيس" شهبانوي  اسپرتمن ايران نيز كه از خود شاه تعليم سواركاري و تيراندازي ديده بود همراه اين گروه به يونان برود ولي متوجه شد كه باردار است و اينواقعه مانع از اين  گرديد كه شهبانوي ايران در المپياد 55 كه در سال پانصدوچهلو هشت قبل از ميلاد در يونان تشكيل گرديد شركت كند.

شركت دادن ورزشكاران ايران در المپياد يونان نشانه ي وسعتفكر و علو روح و صلح طلبي شاه ايران است.

هم زيستي مسالمت آميز را اولين مرتبه كوروش در جهان متداولكرد و به آن عمل نمود او تلاش مي كرد شرق و غرب در صلح و ارامش باشند.

هرودوت مي گويد:كوروش يك پادشاه نمونه بود و تا امروز دنياپادشاهي چون او نديده است و تمام صفاتي كه بايد در يك پادشاه  وجود داشته باشد در اومجتمع بود.

دشمنی ایران و یونان باستان

جنگهاي بزرگ ايران ويونان بعد از كوروش در گرفت اما اساس آن در دوره ي كوروش گذاشته شدو آنچه سبب بروزدشمني بين ايران و يونان شد رقابت شديد اقتصادي در منطقه اي بود كه در قديم نامهايمختلفي داشت و امروز به اسم مديترانه خوانده مي شود.

هنوز 6 سال كامل ازرسيدن مرز غربي ايران به سواحل مديترانه نگذشته بود كه ((پلوتي سن)) نويسنده اهلآتن گفت ايران به تجارت ما خيلي لطمه زده است و با ادامه ي اين روند  تجارت ما از بين خواهد رفت و مااگر بخواهيم تجارت خود رادر دريايي كه از درياي سياه تا مدخل اقيانوس اطلس ادامهداردحفظ نماييم بايد يك نيروي دريايي قوي به وجود آوريم.

اين گفته كه در 25  قرن قبل از اين به زبان آورده شدهمانند حرفي است كه تا نيم قرن قبل هم به زبان مي آوردندو مي گفتند هر دولت كه ميخواهد بر دريا حكومت كند  بايد نيروي دريايي قويداشته باشد.

تا وقتي كه كوروش بوديوناني ها نتوانستند كه يك نيروي دريايي قوي به وجود بياورند و آن كارها را بعد ازمرگ كوروش و آغاز سلطنت كمبوجيه شروع نمودند.

علت اينكه يونانياننتوانستند در دوره سلطنت كوروش يك نيروي دريايي قوي به وجود آورنداين بود كه كوروشبا يونانيان  قراري گذاشت  مبني بر اينكه يونانيان حق ندارندكشتي هايي بسازند كه داراي ظرفيت بيش از 70 بشكه باشد.كوروش مي دانست كشتي هايي كهظرفيت آن از 70 بشكه تجاوز نمي كند يك كشتي جنگي قوي نيست و نمي تواند با امواجدريامبارزه كند و بيشتر در طول سواحل حركت مي كند.

محدود شدن ظرفيت كشتيهاي جنگي يونانيان نه تنها نيروي دريايي سرزمين هاي يونان را ضعيف مي كردبلكه براييونيان موهن بود.

تا آن روز يوناني هامحكوم آسيايي ها شده بودند و بعد از اينكه مجبور گرديدند  شرط كوروش هخامنش را بپذيرند گرفتار عقده حقارت شدند و نسبتبه ايرانيان كينه پيدا كردند.اما نمي توانستند خصومت خود را نشان بدهند تا اينكهشاه هخامنش زندگي را بدرور گفت و كمبوجيه جاي او پادشاه شد.

جنگهای کوروش کبیر

کوروشکبیر، در زمان جوانی تصمیم میگیرد که قوم پارس را متحد کند تا بتواند علیه آستیاگوارد جنگ شود. هارپاک که از درباریان و خویشاوندان آستیاگ بود، در این راه، کمکزیادی به کوروش کرد و در نهایت، آستیاگ پس از 35 سال پادشاهی، سرنگون میشود. ولیکوروش او را نکشت و نزد خود، نگاه داشت. کوروش تعدادی از مغان مادی را کشت، چونمخالف او بودند. او توانست اکباتان یا هگمتانه، پایتخت ماد را تصرف کند. کوروش درسال 555(پ.م)، دژ مادی را تسخیر کرد که تاریخ نگاران یونانی آنرا بنام پاسارگادنوشته اند. نام دیگر پاسارگاد، مشهد مرغاب است. چون شهر پاسارگاد بر روی دشت مرغابساخته شده است. از نوآوریهای کوروش، چاپاخانه دولتی یا پست خانه و گردونه چهاراسبه (گونه ای گاری) است که در کناره های آن تیغه هایی فلزی برای نابود کردنسربازان دشمن، جاسازی شده بود.

مبارزه کوروش کبیر با پادشاه لیدیه

باتسخیر هگمتانه در سال 559(پ.م) پادشاهی کوروش آغاز شد. سپس کوروش با کروزوس،پادشاه کشور لیدیه، جنگید و او را شکست داد. او سرانجام توانست شهر ساد طلایی راتصرف نماید. با تسخیر لیدیه، کشورهای ایران و یونان، هم مرز شدند. چون کشور لیدیهدر آسیای صغیر قرار داشت. کوروش، کروزوس را اسیر کرد و به همراه خود به ایران آوردو یک پارسی بنام پاکتیاس را مسئول اداره امور مالی و حفظ خزاین نمود. ولی پاکتیاستصمیم گرفت با خزاینی که کوروش به او سپرده بود، لشکری فراهم آورد و پارسیها راشکست دهد. بنابراین، سر به شورش برداشت و شهر اراک را محاصره نمد. کوروش یک سردارمادی بنام مازارس را برای برقراری نظم و دستگیری پاکتیاس به سارد فرستاد که درنتیجه، پاکتیاس دستگیر شد و دوباره نظم به ساد بازگشت. بعد از این واقعه، کوروشمشغول رفع اغتشاش از فرنگیه و کاریه شد. هر دوی این کشورها در ناحیه آسیای صغیرقرار داشته اند.

حمله کوروش کبیر به ارمنستان

کوروشبه فکر حمله به ارمنستان افتاد، چون پادشاه ارامنه به دولت ماد، خراج و مالیاتپرداخت نمیکرد و قشون و سرباز به کمک مادها نمیفرستاد. بنابراین کوروش به بهانهشکار با چند سواره نظام، وارد قلمروی ارمنستان شد و به کیاکسار، حاکم مادها گفت کهشما سپاهی را گرد آورید و در نزدیکی مرز ارمنستان نگه دارید تا من هرگاه موقعیت رامناسب تشخیص دادم، سپاه شما به ارمنستان بتازد. کیاکسار نیز چنین کرد و در نتیجه،کوروش به راحتی توانست ارمنستان را تصرف نماید. انگیزه جنگ کوروش با کلدانیها بهعلت حمله آنها به ارمنستان و دزدی و تاراجی بود که کلدانیها انجام میدادند. البتهانجام این کار از سوی کلدانیها، به علت تنگدستی و نداشتن زمین کشاورزی مناسب بود.پس از درخواست صلح از طرف کلدانیها، کوروش یک تفاهم نامه صلح بین آنها و پادشاه ارمنستانبه امضا رسانید. بر طبق آن، پادشاه ارمنستان پذیرفت که زمین کشاورزی مناسبی را بهکلدانیها بدهد و در مقابل، آنها تعهد کردند که اجازه چرای دامهای ارمنی را درچراگاههای خود بدهند و دیگر دست از چپاول و دزدی اموال بردارند

 نبرد کوروش کبیر با ماساژتها و کشته شدن کوروشکبیر

  پس از تسلط کوروش بر فنيقيه و بابل ، او خواست ماساژت ها راهم مطيع شاهنشاهي ايران كند. ماساژت ها چنانكه هرودوت مي نويسد: مردمي بودند كه ازلحاظ خشونت و تندخويي معروف بودند. با اين حال هرودوت از آنها به عنوان ملتي شجاعو بزرگ ياد مي كند. آنها در اطراف رود سيحون ( ماورالنهر ) زندگي مي كردند. بعضيها اين مردم را سكايي مي دانند.

    انگيزه لشكركشي كوروش به شمال شرقي ايران متعدد است. براينمونه مي گويند كه كوروش ابتدا به ملكه ماساژت ها كه بيوه پادشاه آنها بود ،پيشنهاد اتحاد داد و حتي از او خوستگاري كرد ، اما ملكه ماساژت ها از آن بيم داشتكه كشورش در دست شاهي كه تمام منطقه را تسخير كرده بود ، گرفتار شود. در نتيجهپيشنهاد كوروش را رد كرد. اما كوروش با راهنمايي بزرگان و درباريان خود و باترفندهاي ويژه اي به كشور آنها حمله مي كند و سربازان هخامنشي موفق مي شوند پسرملكه ماساژت ها اسير كنند. ملكه از ترفندهاي كوروش بسيار ناراحت مي شود و با باقيمانده سپاهيان خود به ايرانيان حمله مي كند. در اين نبرد كوروش پس از 28 سالپادشاهي كشته مي شود و سپاه ايران شكست مي خورد. اين رويداد در سال 530 (پ. م )واقع شد. البته كوروش توانست به اعماق قلمروي سكاها نفوذ كند و ازآمودريا هم بگذردولي بخت با او يار نبود. برابر نوشته هاي هرودت كوروش قبل از جنگ با ماساژت ها درخواب ديده بود كه داريوش پسر بزرگتر هيستاسپ (ويشتاسب) ، بر روي دو شانه اش پرهاييدارد كه با يكي آسيا را پوشانده و با ديگري بر اروپا سايه افكنده است. داريوش درآن زمان نتها بيست سال داشت و در پارس بود ، كوروش از ديدن اين خواب بسيار هراسانشد و انديشيد كه شاهزاده جوان در فكر فرو ريختن شهرياري او است. بنابراين دستورداد كه داريوش را از پارس به نزد او بياورند. آنگاه كوروش به نگراني مهم تر خود كهجنگ با ماساژت ها بود برگشت ، اما متاسفانه در نبردي كه روي داد كشته شد.

     پس از كشته شدن كوروش در جنگ پيكر او را احترام به پارسمنتقل كردند و با آيين ويژه نظامي و درباري در محل پاسارگاد كنوني به خاك سپردند.رهبر و گرداننده اصلي آئين خاكسپاري كوروش ، داريوش بود كه سخنراني مفصلي در موردجنگ ها و خصوصيات اخلاقي خوب كوروش و كارهاي نيك او ايراد كرد.

      به هرحال سرانجام هر كس مرگ است و شكست كوروش در واپسين جنگاگر چه بسيار سخت بود ولي اهميت چنداني نداشت چون شاهنشاهي هخامنشي همچنان به حياتخود ادامه مي داد.

منبع:

 www.6dar.blogfa.com

 کتاب معرفی تمام جنگهای تاریخی ایران